Bası Yatak Yarası Önleyici
Bası yaraları yatarak tedavi edilen hastaların bir çoğunda görülmektedir. Genelde uzun süreli yatışlardan meydana gelen bu yaralar, fiziksel hareketinizi engellemekte ve ağrılı bir süreç geçirmenize neden olabilmektedir. Bunun için yatarak tedavi edilen bir hasta olsanız da elinizden geldiğince hareket yetisini kaybetmemeye dikkat etmek gerekir.
Yatak Yarası (Dekübit) Nedir?
Dekübit diğer adıyla bası yarası sürekli yatarak tedavi gören kişilerde belirli alanlardaki basınç sebebiyle kan dolaşımın azalmasıyla meydana gelen cilt ve doku hastalığıdır. Bu hastalığın 4 evresi bulunmaktadır. Bu hastalık diğer bir adıyla yatak yarası olarak da bilinmektedir. Kişiye zor günler yaşatan bu hastalık ağrılı ve sızılı geçmektedir.
Yatak yaraları genel olarak yatalak hastalarda görülmektedir. Bu yaraların büyük çoğunluğu ise 70 yaş üzerinde olan kişilerde görülmektedir. Yaraların çok büyük kısmı göbek altında görülmektedir. Ayrıca yatalak hastaların yanı sıra hareket engeli bulunan, his kaybı olan ve aşırı kilolu olan insanlarda da görülmesi yüksek ihtimallidir.
Bu hastalığın başlamaması için sık sık pozisyon değiştirilmesi gerekmektedir. Aynı zamanda medikal anlamda nasıl bir teşhis konulduğu ve içinde bulunulan tedavinin yönteminin ne olduğunun da bilinmesi gerekir. İncelemek gerekirse bası yatak yarası şiddete bağlı olarak çeşitli gruplara ayrılır. Bu hastalığın gelişme gösterme oranı tekerlekli sandalye kullanan kişiler üzerinde çok daha fazladır. Bası yaralarının belirtileri şu şekilde sıralanabilir;
- Kalçalar ve kuyruk sokumu
- Omurga
- Kürekkemiği
- Bacaklar ve kolların arkası
Yatak yarası dekübit 4 evreden oluşmaktadır. Birinci evrede cildin rengi kızarıktır ve kızarık olan bölgeye dokunulduğunda sıcaklık hissedilir. Buna bağlı olarak da kişilerde kaşıntı hissi olabilir. İkinci evreye geçildiği zaman renksiz ve aynı zamanda ağrılı yaralar ya da o bölgede kırmızı kabarcıklar görülebilir.
Üçüncü evrede cildin üst yüzeyinden ziyade, alt yüzeyinde de yaralar çıkmaya başlar ve bu yaralar can yakıcı olmaya başlar. Dördüncü evre artık enfeksiyon görülme riskinin en fazla olduğu evredir. Bu evrede enfeksiyonun etkisiyle kas ve kemikler görünmeye başlayabilir. Enfeksiyonun ilerleyerek vücudun farklı yerlerine yayılma ihtimali çok yüksektir.
Yatak Yarası Tedavisi Nasıl Yapılır?
Yatak yarası tedavisi yapılmadığı durumlarda kişilerde ağrı ve sızılara sebep olmaktadır. Özellikle açık olan yaralar için durum çok daha zordur. Bu tedavi çok büyük derecede dikkat ve titizlik isteyen bir tedavidir. Bundan ötürü yatak yarası tedavisi için gerekli olan ekip ve ekipmanlar şu şekildedir;
- Tedavi sürecinde yanınızda olup gerekli kontrollerin yapılmasını sağlayacak uzman bir hekim.
- Yara bakımı konusu uzmanlık alanı olan evde bakım için gerekli hemşire ya da doktur
- Yaraların durumunu yönetmek için gerekli olan tıp asistanları
- Hareketlilik seviyesini düzenleyecek olan fizik tedavi uzmanı
- Beslenmenizi ve beslenmeye yönelik ihtiyaçlarınızı kontrol eden ve yöneten bir diyetisyen
- Cildinizde çıkan yaralar için cilt hastalıkları konusunda uzmanlık kazanmış dermatolog uzman hekim
- Bu hastalıkla mücadele ederken psikolojik açıdan da yıpranmaları tedavi edebilmesi için bir sinir cerrahına da ihtiyaç duyulmaktadır.
Yaraların temizlenmesi ve sarılması, bakım ve tedavinin başında gelen konulardan birisidir. Bir yaranın pansuman edilmesi ve temizlenmesi işlemi süreç olarak şunları içermektedir;
Temizlik: Öncelikle yaradan etkilenmiş olan cildin çok dikkatli bir şekilde temizlenip kuru duruma getirilmesi gerekir. Hastanın kıyafetleri değiştirilirken, açık olan yaralar tuzlu su ile temizlenmelidir. Tuzlu su yarayı yakabilir ama yara tedavisinde etkin bir rol oynamaktadır. Yaranın olduğu bölümü temizler ve dezenfekte eder.
Bandaj Yerleştirme: Bandajın görevi yarayı nemli tutmaktır ve bu sayede iyileşmesini hızlandırmış olur. Aynı zamanda yara üzerine koruyucu bir bariyer olur ve dışarıdan gelecek olan enfeksiyonlara karşı koruyucu özellik taşır.
Hasarlı Dokuların Vücuttan Çıkarılması: Yaraların sağlıklı bir şekilde iyileşmesinden ötürü ölü olan dokulardan vücudun arındırılması gerekmektedir. Fakat bu dokunun çıkarılması için özel yöntemlere gerek vardır. Normal bir yara kabuğu soyar gibi almanız mümkün olmayacaktır. Bu nedenden dolayı, uzman bir hekimden destek almanız gerekmektedir.
Ayrıca bası yatak yarası tedavisi için yara bakım ilaçları ve farklı müdahalelere de gerek duyulmaktadır. Ağrı yaşanan durumlarda ağrının kontrol altına alınabilmesi için ağrı kesici ilaçlar kullanılmalıdır. Bir yandan yaranın oluşturduğu ya da oluşturacak olduğu enfeksiyonlara karşı da ilaç kullanımı yapmak önemlidir. Bunun yanı sıra basıncın azalması için yeme-içme düzeyine bağlı olarak kilo kontrolü sağlanmalıdır. Bu yüzden sağlıklı bir diyet ve iyi yapılan beslenme bu sürede etkili olacaktır. Eğer tüm bu yöntemler işe yaramıyorsa uzman hekim kontrolünde ameliyat işleminin başlatılması gerekmektedir.
Yatak Yarası Nasıl Geçer?
Yatak yarası genel olarak açık yaralar şeklinde olmaktadır. Ve bu yaralar yüksek oranda enfeksiyon riski taşımaktadır. Bu yaraların iyileşmesi işin belli süreçlere ihtiyaç vardır ve bu süreçler 4 kısımdan oluşmaktadır. Bunlardan ilki pıhtılaşma ile kapanma süreci olarak adlandırılır. Kan damarlarının daralması sonucu kan sızımı kısıtlanmış olur. Bu kısıtlanma ile beraber kan hücreleri birbirine yapışır ve pıhtılaşma meydana gelir.
Böylece tıpa görevi gören moleküller bağlayıcı lifler aracılığıyla güçlenir. Bu aşamadan sonra iltihap başlar ve yaranın iyileşmesinde ikinci aşamaya geçilmiş olur. İltihap bir yandan kanamayı kontrol altına alarak diğer yandan enfeksiyon riskini önler. Yara iyileşmesinin diğer aşaması kolejenlerle yeni bir dokunun meydana gelmesi işlemidir. Yeni dokular ile birlikte yara alanında daralmalar olur. Son olarak olgunlaşma dediğimiz aşama başlar. Bu aşamada yara tamamen kapanır.
Yara bakımı çok önemli bir konudur. Yatak yaralarında pansuman önemli unsurlardan biridir. Pansuman malzemeleri eşliğinde uzman hekim ya da hemşireler ile uzman tıp çalışanları tarafından yapılmalıdır. Pansuman işlemi kanın pıhtılaşmasına, kanamanın durmasına ve iyileşme sürecinin başlamasına yardımcı olmaktadır. Sargılar da bu yaranın tedavisinde önemli rol oynar. Yaranın sarılması enfeksiyon riskine karşı alınan önlemlerin başında gelmektedir.
Yatak yaraları söz konusu olduğunda yatak seçimi de önemli bir rol oynamaktadır. Bu süreçte havalı yatak kullanımı, basıncı önlemek ve azaltmak için çok etkilidir. İçerisinde hava akımının sabit olduğu üst yüzeyi muşambadan yapılmış olan yatak ürünlerinin de kullanılmaması gerekmektedir. Muşambalı yataklar içerisinde bulunan naylondan ötürü, kişinin terlemesini sağlayarak bakteri üretir. Bu bakteriler de enfeksiyona sebebiyet verir. Enfeksiyon riski ortadan kaldırılmadığı durumlarda vücudun bir çok farklı bölgesine de yayılarak risk oluşturur.
Yatak Yarası Nasıl Önlenir?
Yatak yaralarının önlenmesi oluşacak zorluklara karşı önemli bir faktör olarak yer almaktadır. Ağrılı ve sızılı geçen bu hastalığı önlemek için gerekli maddeler şu şekildedir;
- Yatağa bağlı olarak yaşayan kişi gün gün cilt görüntüsü açısından kontrol edilmelidir.
- Özellikle kemiklerin çıkıntılı yerleri ve vücudun basıncının altında kalan bölgeler kızarıklık olup olmadığı konusunda gözlemlenmelidir. Gözlenen kızarıklar için önlemler alınmalıdır.
- Beslenmenin önemli olduğu hastalıkta, içerisinde bol miktarda protein barındıran fakat kalorisi çok yüksek olmayan besinler tercih edilmelidir.
- Bolca su tüketmeye dikkat edilmelidir.
- Fazla kilolardan kurtularak, kilo kontrol altına alınmalıdır.
- İki saat ara ile yatış pozisyonu değiştirilmelidir.
- Hasta olan kişinin altı kirlendiğinde hemen değiştirilmeli ve cildi sürekli temiz olmalıdır.
- Yatak yapısına dikkat edilmeli. Rahatsız edici yataklardan kaçınılmalıdır.