Dekübit Yatak Yarası

Özellikle yatalak hastalar ile uzun süre tekerlekli sandalyeye bağlı olarak yaşamını sürdüren kişilerin karşılaştığı sorunların başında dekübit yatak yarası geliyor. Bu yaralar tedavi edilmediği takdirde, daha büyük rahatsızlıkların oluşmasına yol açabiliyor.

Dekübit Bası Yarası Nedir?    

Vücudun bazı bölgelerine uygulanan sürekli basınçtan dolayı, bu bölgelerde kan dolaşımı azalır ve bu nedenle de söz konusu bölgelerde doku ya da cilt hasarı meydana gelebilir. Bu bölgelerde oluşan yara ve hasarlara ise dekübit yatak yarası adı veriliyor.

Yatalak hastalarda daha yaygın görülen bu rahatsızlık, öncelikle bölgesel kızarıklıklar olarak ortaya çıkıyor. Kan akışının zayıflaması sonucunda, kızarmaya başlayan bu bölgelerde çürümeler oluşur ve ülsere dönüşebilir. Söz konusu yaralar, yatıldığı ya da oturulduğu zaman kemik çıkıntılarının bulunduğu yerlerde oluşur. Bu çıkıntılar ile oturulan veya yatılan yüzeyin arasında dokular sıkışır ve kan akışı azalmaya başlar. Kan akışının azalması ise, dokuların gerektiği kadar beslenememesine neden olur ve yaralar oluşur.

Dekübit Yara Tedavisi Nasıl Yapılır?

Özellikle hareket kısıtlılığı yaşayan kişilerde, dekübit yatak yarası tedavisi oldukça zahmetli ve uzun süren bir süreç gerektirir. Bu tedavinin yapılması için mutlaka bu konuda uzmanlaşmış bir doktor ya da hemşirenin bulunması gerekir. Doktor yara tedavisine başlamadan önce, yaranın yakından incelenmesini yapar ve yaranın hangi safhada olduğuna karar verir. Gerekiyorsa kan tahlili ve görüntülemede isteyebilir. Tedavi üç adımda gerçekleşir be bunlar şu şekildedir;

Yatak yarasına neden olan basınçların azaltılması:

Vücudun oturma ya da yatma pozisyonunu yeniden konumlandırma: yatılan veya oturulan bölgenin şekli ile yüzeyin kalitesine bağlı olarak, hastanın oturma veya yatma pozisyonları sık sık değiştirilir. Pozisyon değiştirme süresi yatalak hastalar için en fazla 2 saatte bir, tekerlekli sandalyede olanlar için 15 dakikada bir olmalıdır.

Destekler kullanma: vücudun cilt bölgesini korumak için yastık ya da özel malzemeler destek olarak kullanılmalıdır.

Meydana gelen yatak yaralarının temizlenerek sarılması:

Temizlenmesi: ciltte çok ciddi yaralar yoksa temizleme işlemi uygulanır. Kıyafet değişimi ile beraber, yaralar çok hafif bir şekilde (yaralı bölgeyi tahriş etmeden) su ya da tuzlu su kullanılarak temizlenmeli ve hafifçe kurulanmalıdır.

Bandajlamak: yara oluşan bölgelerin bandajlanması hem bu bölgeleri enfeksiyonlara karşı korur, hem de daha hızlı iyileşmesi için nemli tutar.

Hasarlı dokuların çıkarılması: yaraların daha hızlı iyileşmesini sağlamak için, enfekte olan ya da ölü dokuların çıkarılması gerekir. Bu işlem mutlaka bir doktor ya da konuyu bilen tıbbi personel tarafından yapılmalıdır.

Yaraya yapılacak diğer müdahaleler ve ilaçlar; yaralı bölgelerin daha hızlı iyileşmesi için, antibiyotik ve ağrı kesiler kullanılır. Uygun bir diyet programı da, yaranın iyileşmesine önemli katkı sağlar. Yapılan tedaviler sonucunda iyileşme sağlanamaz ve yaraların daha kötüye gitme durumu ortaya çıkarsa, cerrahi müdahale uygulanması gerekebilir. Bu da tedavinin en son aşaması olarak kabul edilir.

Söz konusu yaraların tedavisi için bazen sadece tek doktor yeterli olmayabilir. Bu durumlarda; sinir cerrahı, ortopedi uzmanı, plastik cerrah ya da beslenme uzmanının da desteği gerekebilir.

Dekübit Bası Yaraları Vücudun Hangi Bölgelerinde Görülür?

Dekübit bası yaraları, tekerlekli sandalye kullanan ya da yatağa bağlı hastalara göre, vücudun değişik bölgelerinde oluşabilir. Genel olarak bu bölgeler; baş arkası, omuz, dirsekler, alt sırt bölgesi, kalça, diz arkası ve topuklar olarak sıralanabilir.

Dekübit Bası Yarasının Oluşma Aşamaları Nelerdir?

Dekübit bası yarasının oluşması genellikle dört evrede gerçekleşir. Birinci evrede; vücudun bazı bölgelerinde dokunulduğunda sıcak hissedilen kızarmalar oluşur. Bu kızarıklıklar kaşıntılı da olabilir. İkinci evrede; ağrılı ve renksiz açık yaralar oluşmaya başlar, bazı durumlarda açık yaralardan önce kabarcıklar da görülebilir. Üçüncü evrede: doku kayıpları nedeni le cilt altına doğru kratere benzeyen oluşumlar meydana gelir. Dördüncü evrede ise; genellikle enfeksiyonlar ortaya çıkar ve yaralı bölgelerden tendom, kas ya da kemikler görülebilir.

Dekübit Bası Yarasının İyileşme Aşamaları Nelerdir?

Uygun şekilde yapılan dekübit yatak yarası tedavisi sonucunda, yaraların iyileşmesi dört safhada gerçekleşir. Bu safhalar şunlardır;

• Hemostaz safhası: bu safhada kan pıhtılaşarak, yara kapanmaya başlar
• İnflamatuar safhası: bu safhada oluşan iltihap, hem yaranın enfekte olmasını hem de kanamayı kontrol eder
• Proliferatif safhası: bu safhada yara bölgelerinde yeni dokular oluşmaya başlar ve yaraların yüzeyleri daralmaya başlar
• Olgunlaşma safhası: bu safha ise yaranın tamamen iyileşmesi ile gerçekleşir.

Bu safhaların süreleri, hastaların ve oluşan yaraların durumuna göre değişiklik gösterebilir. Uygun bir beslenme yardımı ile de bu süreler kısalabilir. Beslenmenin yetersiz olmasından ise, safhalar arasında süreler daha da uzayıp, iyileşme kötüye gidebilir.

Dekübit Bası Yarasının İyileşme Sürecini Olumsuz Etkileyen Nedenler Nelerdir?

Bazı nedenlerden dolayı, dekübit bası yarasının tedavi süreci uzayabilir ve yaranın iyileşmesi daha geç olabilir. Bu nedenlerin en önemlileri şunlardır;

• Yara bölgelerinde bulunan ölü dokular
• Enfeksiyon oluşması: yaralı bölgelerde oluşan enfeksiyonlarla savaşan vücudun savunma sistemi, yaranın iyileşmesi için gerekli gücü bulamaz
• Kanama oluşması: yaralı bölgelerde kanamanın devam etmesi, yaranın kapanmasına engel olabilir
• Yatalak hastaların, basınca sürekli maruz kalmaya devam etmesi
• Hastanın yaşının ilerlemiş olması, yaraların iyileşmesini geciktirebilir
• Hastanın kullanmaya devam ettiği diğer ilaçlar da, yaranın iyileşmesine olumsuz etki yaratabilir
• Yaranın hava ile temas etmesi, yara bölgesinde kuruluk oluşturur ve bu da iyileşmeyi geciktirebilir.

Bunların yanı sıra, uygunsuz beslenme ve tütün mamullerinin kullanılması da yaraların iyileşme sürecini geçirir. Bu nedenle, söz konusu hastaların protein, çinko ve C vitamini ağırlıklı bir beslenme programını uygulaması gerekir. Bu maddeler, yaraların daha hızlı iyileşmesinde önemli yer tutar.

Dekübit Bası Yarası Hangi Durumlarda Daha Yaygın Görülür?

Dekübit bası yaralarının oluşumunda riskli olan durumlar, hasta ve çevreye bağlı olarak iki başlıkta değerlendirilir. Hastaya bağlı olanlar; tekerlekli sandalye kullananlar, yatalak hastalar, yetersiz su tüketenler, dışkı veya idrarını tutamayanlar, felçli hastalar, şeker hastaları ve ileri yaşta olanlar olarak sıralanıyor. Çevreye bağlı olanlar ise; sürekli bası oluşması, kötü hijyen koşulları, cildin ıslak kalması, yanlış oturma ve yatma pozisyonu olarak sıralanıyor.

Dekübit Bası Yarası Oluşmasını Önlemek İçin Neler Yapılmalı?

İster hastaya bağlı, isterse çevreye bağlı bası yaralarının oluşmasını önlemek için yapılması gereken bazı hususlar bulunuyor. Bunlardan ilki, hastanın hareketliliğinin arttırılmasıdır. Hasta yatalak dahi olsa, yardım ile bazı hareketler yaptırılarak, sürekli hareketsiz kalması önlenmelidir. Özellikle yatalak ve tekerlekli sandalyeye bağlı olarak yaşayan hastaların, doktorun önerdiği süreler içinde oturma ve yatma pozisyonları değiştirilmelidir. Bu da, basının uygulanacağı yerleri değiştirir. Hastanın beslenme programı mutlaka bir uzman tarafından düzenlenmeli, hasta protein ve vitamin ağırlıklı olarak beslenmelidir. Özellikle hareket kısıtlılığı yaşayan kişilerin, vücut ve cilt bakımları düzenli ve bilinçli olarak yapılmalıdır. Vücudun ıslak ya da nemli kalmaması sağlanmalı, bu bölgeler havlu ile hafifçe dokunarak silinmelidir. Risk taşıyan yerlere masaj uygulanmamalı ve bu bölgelere alkol içeren maddeler kullanılmamalıdır. Hasta alt bezi kullanıyorsa, kaliteli ve sızdırmaz özellikte bezler tercih edilmelidir.